حتماً این خبر را شنیده اید که شهاب حسینی با بازی در فیلم «فروشنده» جایزه ی بهترین بازیگر مرد را در جشنواره کن دریافت کرد؛ جایزه ی بهترین فیلمنامه هم به اصغر فرهادی رسید.

با پخش این خبر موجی از ذوق زدگی ها و تبریکات به طرف دریافت کنندگان جوایز سرازیر شد؛ اتفاقی که چند سال پیش پس از تعلق جایزه اسکار و خرس طلایی به «جدایی نادر از سیمین» افتاد.

به یاد دارم وقتی فیلم جدایی نادر را می دیدم، از زمان شروع صحنه هایی که انگشت اتهام را به سمت خانمی با حجاب چادر و همچنین مردی با ظاهر اسلامی نشانه گرفته بودند، دچار تردیدی شدم که این تردید با نمایشی اغراق آمیز و سیاه از فضای اجتماعی ایران ضمن معرفی خروج از کشور به عنوان راه نجات، به اوج خود رسید؛ به ویژه آن که موج حامیان داخلی این فیلم با انگیزه ی مقابله با فیلم مسعود ده نمکی که همزمان با هم اکران می شدند، راه افتاده بود و طبیعتاً معلوم بود که چه جریانهایی مخالف با تفکر ده نمکی در جامعه و سیاست و مخالف دوربین تازه کار ولی رکوردشکن او در عرصه ی هنر بودند!

صرف نظر از قضاوت درباره ی خوب یا بد بودن یک فیلم در چنین موقعیتی، خوب است تا زمان مناسب برای تبریک یا توبیخ برندگان جوایز آن، از ذوق زدگی بی مورد پرهیز کنیم تا مثل خیلی از کسانی که به جدایی نادر تبریک گفتند، پس از تماشای فیلم و توجه به صادرات تصویری نا امید کننده از ایران، از تبریک خود نادم نشویم!

باید نیم نگاهی هم به سیاست و هدفگذاری جشنواره ها داشت. در واقع فیلمی که از جشنواره انقلابی عمار جایزه می گیرد، قطعاً از اسکار جایزه نمی گیرد! به قول بهروز افخمی جهت گیری غالب جشنواره برلین سیاسی و جهت گیری جشنواره کن به سمت فیلم های غیر اخلاقی است. بنابراین در چنین شرایطی اصل بر همسو بودن فیلم برنده ی جایزه با سیاست های آن جشنواره است، مگر آن که خلاف آن ثابت شود.

البته در مورد جایزه ی بهترین بازیگر که نصیب شهاب حسینی شد، می توان با توجیه فنی بودن جایزه، اغماض کرد؛ ولی در مورد بهترین فیلم و از آن مهمتر بهترین فیلمنامه، باید حق داد که این نگرانی وجود داشته باشد.

به هر حال برای ارسال تبریک به آقای فرهادی که چندان هم در زمینه ی این نگرانی خوش سابقه نیست، باید منتظر تماشای فیلم «فروشنده» ماند تا ببینیم مسیر آن از جدایی نادر جداست یا در همان سیاق؟ تا ببینیم باید به آن افتخار کنیم یا شرمنده باشیم؟ امیدواریم باز هم به بهای جایزه ای، فرهنگ و حیثیتمان معامله نشده باشد!

بگذریم از این که با فاصله ی چند کیلومتری از کن، در جشنواره ی نیس فرانسه فیلم سراسر ارزشی «ابوزینب» با موضوع مقاومت، دو جایزه ی بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول مرد را از آن خود کرد، ولی لااقل تا کنون شاهد تبریکات مشابه نبوده است؛ چه از سوی دوستان هنردوست! و چه از طرف مسئولان مسئول!

حسن صیاد